“‘ओम शांती ओम’मधील वादानंतरही अनेक वर्षांनी शाहरुख खान यांनी मनोज कुमार यांच्या निर्विवाद ठशाचे स्मरण केले आणि त्यांना ‘प्रत्येक अर्थाने एक दंतकथा’ असे वर्णन केले.”
प्रसिद्ध दिग्दर्शक आणि अभिनेते मनोज कुमार, ज्यांना प्रेमाने “भारत कुमार” असे संबोधले जात असे, यांचे मुंबईत निधन झाले. शाहरुख खान यांनी मनोज कुमार यांना त्यांच्या वारशासाठी आणि ‘ओम शांती ओम’ प्रकरणाच्या आठवणींना उजाळा देत हृदयस्पर्शी श्रद्धांजली अर्पण केली.
नवी दिल्ली —
प्रसिद्ध अभिनेते आणि दिग्दर्शक मनोज कुमार, ज्यांना “भारत कुमार” म्हणून ओळखले जात असे, यांचे शुक्रवारी सकाळी मुंबईच्या कोकिलाबेन धीरूभाई अंबानी रुग्णालयात निधन झाले. ते ८७ वर्षांचे होते.
त्यांच्या निधनाच्या बातमीवर प्रतिक्रिया देताना बॉलिवूड अभिनेता शाहरुख खान यांनी X (पूर्वीचे ट्विटर) वर एक भावूक श्रद्धांजली अर्पण केली. भारतीय सिनेमातील मनोज कुमार यांच्या भव्य योगदानाचा उल्लेख करत शाहरुख खान म्हणाले, “मनोज कुमारजींनी असे चित्रपट बनवले जे आपल्या देशाला, आपल्या सिनेमाला उंचीवर नेणारे होते आणि प्रामाणिकपणाने एकात्मतेवर भर देणारे होते. प्रत्येक अर्थाने ते एक दंतकथा होते. त्यांच्या चित्रपटांनी एका युगाला आकार दिला आणि आपल्या सिनेमावर एक अविस्मरणीय ठसा उमटवला. धन्यवाद सर, आपण आमच्यासाठी नेहमीच ‘भारत’ राहाल.”
तथापि, शाहरुख खान आणि मनोज कुमार यांच्यातील संबंध नेहमीच सौहार्दपूर्ण नव्हते. फराह खानच्या २००७ मधील ‘ओम शांती ओम’ या रेट्रो-थीमवरील हिट चित्रपटात मनोज कुमार यांच्या त्यांच्या विशिष्ट कपाळावर हात ठेवण्याच्या हावभावाची खिल्ली उडवणारा एक प्रसंग दाखवण्यात आला होता. शाहरुख खानचा ऑन-स्क्रीन पात्र ओम प्रकाश मखीजा एका चित्रपटाच्या प्रीमियरमध्ये घुसखोरी करण्यासाठी मनोज कुमार यांची नक्कल करतो, ज्यामुळे एक विनोदी प्रसंग घडतो आणि ज्यामुळे ज्येष्ठ अभिनेत्याचा संताप झाला.
जरी मनोज कुमार यांच्या विनंतीनुसार त्यांच्या टीमने त्या प्रसंगाला हटवायला हरकत घेतली नव्हती, तरी २०१३ मध्ये ‘ओम शांती ओम’ जपानमध्ये पुन्हा प्रदर्शित झाल्यावर तो वाद पुन्हा उफाळून आला, कारण मूळ दृश्य तिथे समाविष्ट करण्यात आले होते. यानंतर मनोज कुमार यांनी शाहरुख खान आणि इरोस इंटरनॅशनल यांच्याविरुद्ध १०० कोटी रुपयांचा खटला दाखल केला होता, त्यांच्या प्रतिष्ठेचा अपमान आणि पूर्वीच्या कराराचे उल्लंघन केल्याचा आरोप करत.
त्या वेळी मनोज कुमार यांनी निराशा व्यक्त करत सांगितले होते: “ते प्रसंग काढून टाकल्याशिवाय जपानमध्ये चित्रपट प्रदर्शित करण्यात आला. मी दोनदा त्यांना क्षमा केली होती, पण या वेळेस नाही. त्यांनी माझा अपमान केला आहे.” नंतर त्यांनी हा खटला मागे घेतला, जरी त्यांनी कबूल केले की या प्रकरणातून अपेक्षित जबाबदारी निश्चित झाली नाही.
२४ जुलै १९३७ रोजी अबोटाबाद (आता पाकिस्तानमध्ये) येथे जन्मलेले मनोज कुमार भारतीय सिनेमातील राष्ट्रभक्तीचे एक अढळ प्रतीक झाले. ‘शहीद’, ‘उपकार’ आणि ‘पूरब और पश्चिम’ यांसारख्या दिग्गज चित्रपटांमधील त्यांच्या अभिनयामुळे त्यांना “भारत कुमार” ही उपाधी मिळाली.
अभिनयासोबतच, ‘उपकार’ (१९६७) ज्याला दुसऱ्या सर्वोत्तम चित्रपटासाठी राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला तसेच ‘पूरब और पश्चिम’ (१९७०) आणि ‘रोटी कपडा और मकान’ (१९७४) यांसारख्या चित्रपटांचे दिग्दर्शन करत त्यांनी भारतीय सिनेमात एक नवे युग निर्माण केले.
मनोज कुमार यांच्या निधनाने भारतीय सिनेमातील एका युगाचा अंत झाला असला तरी, त्यांची राष्ट्रभक्तीची भावना आणि सिनेमातील उत्कृष्टतेचा वारसा पुढच्या पिढ्यांना कायम प्रेरणा देत राहील.
